Als een jong olifantje wordt vastgezet aan een paaltje waar hij op dat moment niet van los kan komen, dan leert hij voor zijn hele leven dat hij dit niet kan. Als hij vele honderden kilo’s groter en zwaarder aan datzelfde paaltje wordt vastgezet, probeert hij het niet eens meer…terwijl hij makkelijk het paaltje met ketting en al uit de grond zou kunnen trekken. Als hij eenmaal geleerd heeft dat hij iets niet kan, dan zit hij daar voor altijd aan vast. In de leerpsychologie noemt men dat een fixed mindset. Een olifant leeft in een wereld met gedachten als: zo ben ik nou eenmaal, dat kan ik toch niet, ik heb altijd pech en wie voor een dubbeltje geboren wordt, zal nooit een kwartje worden.
Mensen kunnen zichzelf op deze manier ook helemaal vastzetten. Ik zie in organisaties geregeld dat bepaalde handelingen en processen steeds herhaald worden omdat ‘we dat nou eenmaal altijd zo hebben gedaan’. Het vermogen om anders naar de dingen te kijken is een belangrijke voorwaarde om hiervan los te komen. Stel jij je die vraag weleens: waarom doe ik eigenlijk wat ik doe? Daarvoor is het nodig om ‘anders te kijken’ om vervolgens ‘anders te gaan doen’. Kenmerken van een groeimindset zijn: ik wil mezelf ontwikkelen, ik ben op zoek naar nieuwe mogelijkheden en als ik een probleem tegenkom, ga ik op zoek naar een oplossing.
Uit onderzoek van o.a. Carol Dweck (psychologe en hoogleraar aan Harvard) blijkt dat mensen met een groeimindset effectiever zijn, een grotere kans op succes hebben en zich ook veel gelukkiger voelen dan mensen met een fixed mindset. Over hoe je die mindset kunt beïnvloeden meer in mijn volgende blog.
Ten slotte deze tekst van Rumi (soefist uit de 13e eeuw) over ‘anders kijken’:
Als ik blijf kijken zoals ik altijd heb gekeken, blijf ik denken zoals ik altijd dacht.
Als ik blijf denken wat ik altijd dacht, blijf ik geloven wat ik altijd heb geloofd.
Als ik blijf geloven wat ik altijd heb geloofd, blijf ik doen wat ik altijd heb gedaan.
Als ik blijf doen wat ik altijd heb gedaan, blijft mij overkomen wat mij altijd overkwam.
Maar als ik mijn ogen sluit, en goed kijk naar binnen,
dan kom ik deze cirkel uit, en kan ik elk moment opnieuw beginnen.