“Teaching without an awareness of how the brain learns is like designing a glove with no sense of what a hand looks like”
Leslie Hart
In dit boek een groot aantal artikelen van wetenschappers en deskundigen over allerlei aspecten van breinwerking en leren. Een paar voorbeelden:
Murre (hoogleraar theoretische neuropsychologie)
Psychologie van het leren
We leren altijd en overal, omdat er in de hersenen bij alles wat we doen en denken sporen achterblijven. Leren is een proces waarbij er als gevolg van onze ervaringen en activiteiten veranderingen in de hersenen optreden die later mogelijk invloed kunnen hebben op ons bewustzijn en gedrag.
- Episodisch geheugen: bewuste herinneringen aan gebeurtenissen of ervaringen
- Semantisch geheugen: kennis van de wereld (waar we vaak niet meer van weten hoe we eraan komen)
- Impliciet geheugen: onbewust onthouden van zaken die geactiveerd kunnen worden door een ervaring
- Emotioneel geheugen: onbewuste opslag van ervaringen die angstrespons kan opleveren (vluchten, vechten of verstoppen)
- Conditionering: straffen en belonen om gewenst gedrag te krijgen (behaviorisme)
- Procedureel geheugen: aangeleerde vaardigheden als autorijden of fietsen. Geleerd door veel herhaling en vaak moeilijk te veranderen
- Werkgeheugen: vasthouden van verbale of visuele stimuli
Effectief leren en onthouden:
- Gespreide herhaling is heel effectief
- Kapstokken, bv de locitechniek; de verschillende aspecten verbinden aan de kamers van je huis en op die manier onthouden
- Elaboratie: doe iets creatiefs met het te onthouden begrip, ezelsbruggetje, grap etc.
- De context waarin iets geleerd is, heeft invloed op het onthouden van die zaken
- Interesse verhoogt het leereffect
Sitskoorn (hoogleraar klinische neuropsychologie)
Ons maakbare brein
Leren kan tot op hoge leeftijd als je maar veel en op de juiste manier oefent. Je hersenen bepalen je gedrag, maar andersom geldt ook: je gedrag vormt je hersenen; wie vaak geprikkeld en geïrriteerd gedrag vertoont, zal daar steeds beter in worden. We moeten ons brein onderhouden en trainen.
Door alle nieuwe communicatiemogelijkheden is een cruciale vaardigheid het ‘zoeken, selecteren, integreren en toepassen van informatie’. Veel mensen klagen over drukte en vermoeidheid en dat zou hiermee te maken kunnen hebben. Wie niet kan selecteren, integreren etc. wordt overvoerd met informatie.
Bij kennisoverdracht is de vorm van groot belang. Mensen leren meer van een pakkende presentatie met sprekende voorbeelden dan van een kale presentatie. Het belangrijkste is het aangaan van een relatie met de ander, aandacht geven, dat is het begin van kennisoverdracht.
Goed voorbeeld doet goed volgen door de werking van spiegelneuronen. Handelingen en emoties die we waarnemen van anderen worden gespiegeld in ons brein.
Wat helpt bij leren:
- Voldoende slaap
- Focus en motivatie
- Beweging (is goed voor het brein)
- Intellectuele uitdaging
Smit, Pillen en Tjepkema
Veranderen van gedrag
Het daadwerkelijk veranderen van gedrag is de grootste uitdaging van persoonlijke ontwikkeling. Je gedraagt je en je reageert volgens lang ingesleten patronen en aanleren van nieuw gedrag vergt aandacht, nadenken en proberen. Bij een teleurstelling in het resultaat van het nieuwe gedrag, verval je algauw weer in de oude patronen.
40 dagen elke dag oefenen is meestal voldoende voor het aanleggen van nieuwe voorkeurspatronen.
Om het instinctief reageren (amygdala) volgens vaste patronen en/of vlucht-vechtreacties te beteugelen, is het van belang om te trainen rationeel aan het werk te gaan (cortex). Hierbij is het van belang dat je je prettig en veilig voelt, dan blijft de cortex actief en kun je leren. Nieuwsgierigheid i.p.v. oordelen helpt ons om rationeel te blijven denken. Coaches kunnen je helpen om effectieve gedachten te hanteren.
Beginnen met nieuw gedrag is stap 1, maar het volhouden (40 dagen lang) is een groter probleem. Drie elementen zijn hierbij van belang:
- Positieve aandacht van iemand die je respecteert
- Bijstuurinformatie
- Succeservaringen
Positieve aandacht van iemand die je respecteert
Positieve aandacht maakt een (leer)situatie prettig, maar dan wel van iemand die je respecteert. Dit leidt ertoe dat je dat gedrag zult gaan herhalen. Wat je aandacht geeft groeit en daarom is het van belang om te focussen op wat er goed gaat en om in eerste instantie negatieve ervaringen te negeren.
Als de prestatie nog niet geweldig is, kun je wel aandacht geven aan de positieve intentie; uit onderzoek is gebleken dat positieve aandacht voor de intentie nog effectiever is dan complimenten over de prestatie, dit laatste kan ook leiden tot faalangst (kan ik dit niveau wel blijven halen?).
‘Shaping’ is het vormen van gedrag door kleine stapjes te waarderen, omdat gedragsverandering altijd met kleine stappen gaat. Een nieuw compliment wordt pas gegeven als er een extra prestatie geleverd wordt.
Bijstuurinformatie
Bijsturen is het geven van aanwijzingen om het gedrag te kunnen verbeteren. De bijstuurinformatie moet specifiek en precies zijn, zodat mensen weten waar ze naartoe moeten werken en dan geeft het ook steun en zekerheid aan de lerende. De coach draagt uit dat hij gelooft in het vermogen van de ander om het te gaan leren.
Succeservaringen
Succes ervaren levert iemand self-efficacy op; je weet dat je het kunt. Veel mensen zijn kritisch op zichzelf en zien vooral wat er nog niet goed gaat. Het is van belang dat je met elkaar de successen benoemt en viert.
De coachpraktijk van het ’40-dagentraject’
Maak met de gecoachte een afspraak over welk nieuw gedrag hij gaat ontwikkelen. Laat de gecoachte zeer regelmatig een mail sturen over zijn ervaringen. De coach reageert effectief op die mails door:
- Te focussen op positieve acties of intenties
- Complimenten te geven voor wat er al is
- Aan te moedigen waar het begin is van een verandering
- Vragen te stellen en/of tips te geven
- Gevoelsreflecties te geven na negatieve ervaringen, om te helpen de moed niet op te geven
De kern van het traject is het consequent ondersteuning geven in het oefenen en versterken van nieuw gedrag.